ભારતમાં પાંચમાંથી એક ઘર ખુલ્લામાં શૌચ કરે છેઃ સર્વે

News of Saturday, 7th May 2022

ભારતમાં પાંચમાંથી એક ઘર ખુલ્લામાં શૌચ કરે છેઃ સર્વે

NFHSએ શોધી કાઢ્‍યું છે કે ૧૯ ટકા ઘરોમાં શૌચાલયની પહોંચ નથી : સરકારની મહેનત પાણીમાં: હજુ પણ ખુલ્લામાં શૌચક્રિયા થાય છે

નવી દિલ્‍હી, તા.૭: આરોગ્‍ય મંત્રાલય દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલ નેશનલ ફેમિલી હેલ્‍થ સર્વે ૨૦૧૯-૨૧ અનુસાર ભારતમાં પાંચમાંથી લગભગ એક ઘર ખુલ્લામાં શૌચ કરે છે, NFHSએ શોધી કાઢ્‍યું હતું કે સમગ્ર ભારતમાં નમૂના લેવામાં આવેલા ૬૩૬,૬૯૯ પરિવારોમાંથી ૮૩ ટકાને શૌચાલયની સુવિધા હતી. જો કે, તે જાણવા મળ્‍યું છે કે ૧૯ ટકા ઘરોમાં શૌચાલયની એક્‍સેસ નથી, જેનો અર્થ થાય છે કે જેમની પાસે સુવિધાઓ હતી તેમાંથી કેટલાકએ તેનો ઉપયોગ કર્યો ન હતો અને ખુલ્લામાં શૌચ કરવાનું પસંદ કર્યું હતું. નરેન્‍દ્રભાઇ મોદી સરકારે ઓક્‍ટોબર ૨૦૧૪માં ખુલ્લામાં શૌચને નાબૂદ કરવાના લક્ષ્ય સાથે સ્‍વચ્‍છ ભારત (સ્‍વચ્‍છ ભારત) મિશન શરૂ કર્યું હતું. ૨ ઓક્‍ટોબર, ૨૦૧૯ ના રોજ અમદાવાદમાં સાબરમતી રિવરફ્રન્‍ટ ખાતે એક જાહેર કાર્યક્રમમાં, મિશનની શરૂઆતના પાંચ વર્ષ પછી, મોદીએ એક સભાને કહ્યું હતું કે ખુલ્લામાં શૌચ કરતા લોકોની સંખ્‍યા ૬૦૦ મિલિયનથી ઘટીને ‘નજીવી' થઈ ગઈ છે. NFHS - જૂન ૨૦૧૯ અને જાન્‍યુઆરી ૨૦૨૦ વચ્‍ચે ૧૭ રાજયોમાં અને જાન્‍યુઆરી ૨૦૨૦ અને એપ્રિલ ૨૦૨૧ વચ્‍ચે ૧૧ રાજયોમાં હાથ ધરવામાં આવ્‍યું - જાણવા મળ્‍યું કે ૮૩ ટકા ઘરોમાં શૌચાલયની એક્‍સેસ હતી, જેમાં ગ્રામીણ વિસ્‍તારોની તુલનામાં શહેરી વિસ્‍તારોમાં (૯૬ ટકા) વધુ સુલભતા છે. વિસ્‍તારો (૭૬ ટકા). એક નિષ્‍ણાત જેણે સર્વેક્ષણનું નિર્દેશન કર્યું હતું - બહુવિધ, અસંખ્‍ય પગલાં દ્વારા કુટુંબના સ્‍વાસ્‍થ્‍યનું મૂલ્‍યાંકન કરવા માટે સમયાંતરે કવાયત - જણાવ્‍યું હતું કે શક્‍ય છે કે સર્વેક્ષણ, જે બે વર્ષ પહેલાં શરૂ થયું હતું, તેણે શૌચાલયની સુવિધા પ્રાપ્ત કરતા પહેલા કેટલાક પરિવારોના નમૂના લીધા હતા. પરંતુ સર્વેક્ષણમાં શૌચાલયના ઉપયોગ વિશે પૂછવામાં આવ્‍યું હતું, ઇન્‍ફ્રાસ્‍ટ્રક્‍ચર અસ્‍તિત્‍વમાં છે કે કેમ તે વિશે નહીં. શક્‍ય છે કે કેટલાક ઘરો તેનો ઉપયોગ ન કરી રહ્યાં હોય, કે.એસ. જેમ્‍સ, મુંબઈમાં ઈન્‍ટરનેશનલ ઈન્‍સ્‍ટિટ્‍યૂટ ઓફ પોપ્‍યુલેશન સાયન્‍સના ડિરેક્‍ટર, જેમણે સર્વેનું સંકલન કર્યું હતું. પાંચ વર્ષના મિશન હેઠળ, કેન્‍દ્રએ શૌચાલય બનાવવા માટે નાણાકીય પ્રોત્‍સાહન તરીકે પરિવારોને શૌચાલય દીઠ રૂ.૧૨,૦૦૦ આપ્‍યા હતા. કેન્‍દ્રે પાંચ વર્ષમાં રૂ. ૧.૩ લાખ કરોડની ફાળવણી કરી અને શૌચાલયના ઉપયોગને પ્રોત્‍સાહિત કરવા વર્તન-પરિવર્તન ઝુંબેશને પ્રોત્‍સાહન આપ્‍યું અને ૬૦૩,૦૦૦ થી વધુ ગામોને ખુલ્લામાં શૌચમુક્‍ત જાહેર કર્યા. ફજ્‍ણ્‍લ્‍ ૨૦૧૯-૨૧એ શોધી કાઢ્‍યું હતું કે ૯૭ ટકા ઘરોમાં વીજળીનો વપરાશ હતો, પરંતુ માત્ર ૫૯ ટકા લોકોએ રસોઈ માટે સ્‍વચ્‍છ ઇંધણનો ઉપયોગ કર્યો હતો, જેનો અર્થ એવો થાય છે કે ૧૦માંથી ચાર ઘરોએ બિનઆરોગ્‍યપ્રદ રસોઈ ઇંધણનો ઉપયોગ કર્યો હતો જે વાયુ પ્રદૂષણ દ્વારા સ્‍વાસ્‍થ્‍યને જોખમમાં વધારો કરે છે