Gujarati News

નવી દિલ્‍હી તા. ૭ : યુવાનો કોણ છે? યુનાઈટેડ નેશન્‍સ અનુસાર, જેમની ઉંમર ૧૫ થી ૨૪ વર્ષની વચ્‍ચે છે, તેઓ યુવાન હશે. પરંતુ ભારતમાં તેમને યુવાન ગણવામાં આવે છે, જેમની ઉંમર ૧૫ થી ૨૯ વર્ષની વચ્‍ચે હોય છે. યુનાઈટેડ નેશન્‍સ અનુસાર, ભારત વિશ્વનો એવો દેશ છે જયાં સૌથી વધુ યુવાનો રહે છે. સરકારી આંકડાઓ અનુસાર, હાલમાં દેશની વસ્‍તીના ૨૭ ટકાથી વધુ યુવાનો છે.

યુવકને લઈને સરકારી રિપોર્ટ સામે આવ્‍યો છે. આ અહેવાલ આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલય (MOSPI) દ્વારા બહાર પાડવામાં આવ્‍યો છે. આ રિપોર્ટનું નામ ‘યુથ ઇન ઇન્‍ડિયા ૨૦૨૨'  છે. આ રિપોર્ટમાં યુવાનો અંગેના આંકડા આપવામાં આવ્‍યા છે.

આ રિપોર્ટ અનુસાર ૨૦૨૧ સુધીમાં દેશની વસ્‍તી ૧૩૬ કરોડ થવાનો અંદાજ છે. તેમાંથી ૨૭.૩% એટલે કે ૩૭.૧૪ કરોડ વસ્‍તી યુવાનો છે. રિપોર્ટ એ પણ જણાવે છે કે ભારત પણ હવે વૃદ્ધ થઈ રહ્યું છે. ૨૦૩૬ સુધીમાં દેશમાં માત્ર ૩૪.૫૫ કરોડની વસ્‍તી જ યુવાનો હશે. રિપોર્ટમાં અનુમાન લગાવવામાં આવ્‍યું છે કે આગામી ૧૫ વર્ષમાં ભારતમાં યુવાનોની વસ્‍તી ઘટવા લાગશે અને વૃદ્ધોની વસ્‍તી વધવા લાગશે.

રિપોર્ટમાં અંદાજ છે કે ૨૦૩૬ સુધીમાં ભારતની વસ્‍તીમાં યુવાનોનો હિસ્‍સો ઘટીને ૨૨.૭% થઈ જશે. એટલે કે આગામી ૧૫ વર્ષમાં ૧૦૦ થી ૭૭ લોકો વૃદ્ધ થશે.

રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે દેશમાં યુવા વસ્‍તીની ટોચ ૨૦૧૧ હતી. તે સમયે, દેશની ૨૭.૬%થી વધુ વસ્‍તી યુવાનોની હતી, પરંતુ ત્‍યારથી યુવાનોની વસ્‍તીમાં ઘટાડો થવા લાગ્‍યો છે.

રિપોર્ટ અનુસાર ૨૦૨૧ સુધી ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહારમાં યુવાનોની વસ્‍તી વધી રહી હતી, પરંતુ હવે આ બંને રાજયોમાં પણ ઘટાડો થવાની આશંકા છે.

દેશની અડધાથી વધુ યુવા વસ્‍તી યુપી, બિહાર, મહારાષ્ટ્ર, મધ્‍યપ્રદેશ અને રાજસ્‍થાનમાં રહે છે. તે જ સમયે, આંધ્રપ્રદેશ, ગુજરાત, હિમાચલ, કર્ણાટક, કેરળ, ઓડિશા, પંજાબ, તમિલનાડુ, તેલંગાણા અને પﾍમિ બંગાળમાં યુવાનોની વસ્‍તી ઓછી છે.(૨૧.૮)

યુવાનોની વસ્‍તી કેમ ઘટી રહી છે? ત્રણ મોટા કારણો

૧. પ્રજનન દર : પ્રજનન દર થોડા વર્ષોથી ઘટી રહ્યો છે. પ્રજનન દરનો અર્થ છે કે સ્ત્રી સરેરાશ કેટલા બાળકોને જન્‍મ આપે છે. ૨૦૧૧માં પ્રજનન દર ૨.૪ હતો, જે ૨૦૧૯ સુધીમાં ઘટીને ૨.૧ થઈ ગયો છે.

૨. ક્રૂડ ડેથ રેટ : હવે ભારતમાં મૃત્‍યુ દર ઘટી રહ્યો છે. ક્રૂડ ડેથ રેટ એટલે કે દર એક હજાર લોકો માટે કેટલા મૃત્‍યુ થઈ રહ્યા છે. ૨૦૧૯માં ક્રૂડનો મૃત્‍યુદર ૬.૦ હતો જયારે ૨૦૧૧માં તે ૭.૧ હતો.

૩. શિશુ મૃત્‍યુ દર : એટલે કે નવજાત મૃત્‍યુ દર. આ દર્શાવે છે કે દર ૧૦૦૦ જન્‍મે કેટલા નવજાત શિશુઓ મૃત્‍યુ પામ્‍યા હતા. બાળ મૃત્‍યુ દર પણ નીચે આવી રહ્યો છે. ૨૦૧૧માં દર ૧૦૦૦ જન્‍મે ૪૪ મૃત્‍યુ હતા, જે ૨૦૧૯માં ઘટીને ૩૦ થઈ ગયા.