Gujarati News

ભારતીયોની સરેરાશ ઉંમર વધીને ૬૯.૭ વર્ષ થઈ ગઈ છે. સેમ્‍પલ રજિસ્‍ટ્રેશન સિસ્‍ટમ (SRS)ના ૨૦૧૫-૨૦૧૯ના ડેટામાં આ આંકડો બહાર આવ્‍યો હતો. જો કે, ભારતનું આયુષ્‍ય ૭૨.૬ વર્ષની અંદાજિત વૈશ્વિક સરેરાશ કરતાં ઘણું ઓછું છે. ભારતને જન્‍મ સમયે આયુષ્‍યમાં બે વર્ષ ઉમેરવામાં લગભગ ૧૦ વર્ષ લાગ્‍યાં. ૧૯૭૦-૭૫માં ભારતનો જન્‍મ અપેક્ષિત દર ૪૯.૭ વર્ષ હતો. આગામી ૪૫ વર્ષ દરમિયાન તેમાં લગભગ ૨૦ વર્ષનો વધારો થયો છે. ૨૦૧૫-૧૯ના આંકડામાં ભારતનું આયુષ્‍ય ૬૯.૭ વર્ષ છે. આગળની સ્‍લાઇડ્‍સમાં જુઓ, કયા રાજયોમાં સૌથી વધુ આયુષ્‍ય છે અને ક્‍યાં સૌથી ઓછું છે. સ્ત્રીઓ અને પુરુષોના આયુષ્‍યમાં તફાવત વધી ગયો છે.

દિલ્‍હીનું આયુષ્‍ય ૭૫.૯ વર્ષ છે જે દેશમાં સૌથી વધુ છે. તે પછી કેરળ, જમ્‍મુ અને કાશ્‍મીર આવે છે. છત્તીસગઢનું આયુષ્‍ય દેશમાં સૌથી ઓછું છે. સૌથી ઓછું આયુષ્‍ય ધરાવતા રાજયોમાં ઉત્તર પ્રદેશ બીજા ક્રમે છે. યુપીનું આયુષ્‍ય ૬૫.૩ વર્ષ છે. જોકે, ૧૯૭૦-૭૫માં યુપીનું આયુષ્‍ય માત્ર ૪૩ વર્ષ હતું. એટલે કે તેમાં ૨૨.૬ વર્ષનો વધારો થયો છે.

૪૫ વર્ષ દરમિયાન, ઓડિશાએ આયુષ્‍યમાં સૌથી વધુ ૨૪ વર્ષ ઉમેર્યા છે. ત્‍યાં આયુષ્‍ય ૬૯.૮ છે. આયુષ્‍ય ૪૫.૭ થી વધીને ૭૨.૬ પર તમિલનાડુ બીજા સ્‍થાને છે.

ઉત્તરાખંડમાં જન્‍મ સમયે આયુષ્‍યમાં ઘટાડો થયો છે જે ચિંતાનો વિષય છે. ૨૦૧૦-૧૪માં તે ૭૧.૭ પર પહોંચ્‍યો હતો પરંતુ ૨૦૧૫-૧૯ દરમિયાન ઘટીને ૭૦.૬ થયો હતો.

બિહાર અને ઝારખંડ એ દેશના બે રાજયો છે જયાં શહેરી અને ગ્રામીણ બંને વિસ્‍તારોમાં પુરુષોનું આયુષ્‍ય મહિલાઓ કરતા વધારે છે.

એક વર્ષ અને પાંચ વર્ષની ઉંમરના આયુષ્‍યના ડેટાને જોતાં, તે જાણીતું છે કે ભારતમાં જન્‍મ સમયે અપેક્ષિત આયુષ્‍ય વધારવા માટે ઉચ્‍ચ શિશુ મૃત્‍યુદર એક મુખ્‍ય અવરોધ છે. માહિતી અનુસાર, જન્‍મ સમયે અપેક્ષિત આયુષ્‍ય અને એક કે પાંચ વર્ષની વયે આયુષ્‍યમાં સૌથી મોટો તફાવત એવા રાજયોમાં છે જયાં શિશુ મૃત્‍યુ દર (IMR) વધુ હોય છે.

દેશમાં બીજા નંબરનું સૌથી વધુ IMR (૩૮) ધરાવતા ઉત્તર પ્રદેશમાં પ્રથમ વર્ષ પૂર્ણ થયા પછી આયુષ્‍યમાં સૌથી વધુ ઉછાળો (૩.૪) જોવા મળ્‍યો છે. સૌથી વધુ IMR (૪૩) ધરાવતા મધ્‍ય પ્રદેશમાં જન્‍મના એક વર્ષ પછી ૨.૭ વર્ષનું આયુષ્‍ય વધ્‍યું છે. અન્‍ય ઘણા રાજયોમાં જન્‍મ સમયે અપેક્ષિત આયુષ્‍ય અને એક વર્ષ પછીના આયુષ્‍ય વચ્‍ચે ઘણો તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે, રાજસ્‍થાન, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, આસામ અને ઓડિશા.

પડોશી દેશ બાંગ્‍લાદેશનું આયુષ્‍ય ૭૨.૧ વર્ષ છે. નેપાળમાં જન્‍મ સમયે આયુષ્‍ય ૭૦.૫ વર્ષ છે. યુએનના માનવ વિકાસ અહેવાલ ૨૦૧૯ મુજબ, બંને દેશોમાં ભારત કરતાં નીચો નવજાત મૃત્‍યુદર (૨૮ સામે ૨૪) છે. જાપાનમાં સૌથી વધુ આયુષ્‍ય ૮૫ છે. નોર્વે, ઓસ્‍ટ્રેલિયા, સ્‍વિટ્‍ઝર્લેન્‍ડની આયુષ્‍ય ૮૩ છે. સેન્‍ટ્રલ આફ્રિકન રિપબ્‍લિકનું આયુષ્‍ય સૌથી ઓછું છે (૫૪). લેસ્‍થો અને ચાડની ૨૦૨૦માં આયુષ્‍ય ૫૫ હતું.

ઞ્જ રાજયોમાં શહેરી અને ગ્રામીણ વિસ્‍તારોની આયુષ્‍યમાં ઘણો તફાવત છે.

ઞ્જ હિમાચલ પ્રદેશમાં શહેરી મહિલાઓમાં જન્‍મ સમયે અપેક્ષિત આયુષ્‍ય દેશમાં સૌથી વધુ (૮૨.૩ વર્ષ) છે.

ઞ્જ બીજી બાજુ, છત્તીસગઢમાં ગ્રામીણ પુરુષોનું આયુષ્‍ય માત્ર ૬૨.૮ વર્ષ છે, જે ૧૫.૮ વર્ષનો તફાવત છે.

ઞ્જ આસામના શહેરી અને ગ્રામીણ વિસ્‍તારોના આયુષ્‍યમાં લગભગ ૮ વર્ષનો તફાવત છે. હિમાચલ પ્રદેશમાં આ તફાવત ૫ વર્ષનો છે.

ઞ્જ કેરળ દેશનું એકમાત્ર રાજય છે જયાં ગામડાઓની આયુષ્‍ય પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંને માટે શહેરો કરતા વધારે છે.

ઞ્જ ઉત્તરાખંડમાં મહિલાઓનું આયુષ્‍ય પુરૂષો કરતાં વધુ છે.