શાંતિથી નોટ બદલો : ૪ માસનો ગાળો છે : ૩૦ સપ્ટે. પછી પણ ચાલશે
૨૦૦૦ની નોટ અંગે રિઝર્વ બેંકના ગવર્નરનું મહત્વનું નિવેદન : કરન્સી મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ હેઠળ ૨૦૦૦ની નોટ રદ કરવામાં આવી રહી છે : રાજકોટની બેંકોમાં શનિવારથી જ ૨૦૦૦ની નોટના ખડકલા થવા લાગ્યાઃ લોકો ધડાધડ સંગ્રહ કરેલી નોટો ખાતામાં ભરવા લાગ્યાઃ કાલથી રિઝર્વ બેન્કનો બદલવાનો નિયમ લાગુ
નવી દિલ્હી તા. ૨૨ : RBIના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે આજે ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટોના નોટબંધી પર એક પ્રેસ કોન્ફરન્સ યોજી હતી. તેણે આ પીસીમાં ઘણી મોટી વાતો કહી. દાસે કહ્યું કે નોટ બદલવા માટે ગભરાવું જોઈએ નહીં. તેમણે કહ્યું કે ૩૦ સપ્ટેમ્બર પછી પણ ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ લીગલ ટેન્ડર રહેશે. ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ બદલવા માટે લોકો પાસે ૪ મહિનાનો સમય છે. દાસે એમ પણ કહ્યું કે ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટોને બંધ કરવાનો નિર્ણય ક્લીન નોટ પોલિસી હેઠળ લેવામાં આવ્યો છે.
દાસના કહેવા પ્રમાણે, RBIએ જે કારણથી રૂ. ૨૦૦૦ની નોટ રજૂ કરી હતી, તે ટાર્ગેટ પૂરો થયો. દાસના જણાવ્યા અનુસાર, રૂ. ૨૦૦૦ની નોટો બંધ કરાયેલી નોટોની ભરપાઈ કરવા માટે રજૂ કરવામાં આવી હતી. લોકોને કોઈ મુશ્કેલીનો સામનો ન કરવો પડે તે માટે બેંકોને નોટો બદલવા માટે ખાસ સૂચના આપવામાં આવી છે. બેંકોને કહેવામાં આવ્યું છે કે તેઓ ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટો બદલવા અને જમા કરાવવા માટે તૈયાર રહે.
૨૦૧૬ના નોટબંધી બાદ સર્જાયેલી અરાજકતા બાદ, ગત વખતની જેમ આ વખતે પણ કેટલાક લોકોને ભારે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. તે સ્પષ્ટ છે કે આ વખતે તાત્કાલિક અસરથી પ્રતિબંધ લાદવામાં આવ્યો નથી અને આ વખતે ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટના ચલણ પર આગામી તારીખ પછી પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં ચિંતા કરવા જેવું કંઈ નથી. આ વાત લોકોને સમજાવવા માટે આજે આરબીઆઈ ગવર્નર શક્તિકાંત દાસ પોતે મીડિયા સામે આવ્યા અને ઘણી બાબતોનો ખુલાસો કર્યો. તેમણે મીડિયાના અનેક સવાલોના જવાબ આપ્યા. ૨૦૦૦ની નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચી લેવાના મુદ્દે આરબીઆઈ ગવર્નરે સ્પષ્ટ કર્યું કે આ એક કરન્સી મેનેજમેન્ટ ઓપરેશન છે, આવું પહેલા પણ થતું રહ્યું છે. એવું નથી કે આવું પહેલીવાર બન્યું છે. તેમણે જણાવ્યું કે ૨૦૧૩-૧૪માં પણ ૨૦૦૫ પહેલા છપાયેલી નોટો બદલવામાં આવી હતી. અમે પણ પીછેહઠ કરી રહ્યા છીએ. શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે અમે તેને સર્ક્યુલેશનમાંથી પાછી ખેંચી રહ્યા છીએ, તે લીગલ ટેન્ડર રહેશે.
શા માટે લાવ્યા અને
શા માટે દૂર કરી ?
૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટો શા માટે લાવવામાં આવી તે પ્રશ્નના જવાબમાં દાસે કહ્યું કે તે પૈસાની વિપુલ ઉપલબ્ધતા લાવવા માટે લાવવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ ૫૦૦-૧૦૦૦ની નોટો હટાવી દેવામાં આવી અને બજારમાં નોટોની અછત સર્જાઈ. હવે તેને કેમ હટાવવામાં આવી રહી છે તેવા પ્રશ્નના જવાબમાં આરબીઆઈ ગવર્નરે કહ્યું કે ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ ચલણની ઊંચી કિંમત છે. ધીમે ધીમે તેનું સર્ક્યુલેશન ઘટીને ૫૦ ટકા થઈ ગયું. તેનું પ્રિન્ટીંગ બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું. આ નોટોનું જીવન ચક્ર પણ પૂર્ણ થઈ ગયું હતું.
શા માટે ૩૦ સપ્ટેમ્બર સુધી ?
કરન્સી મેનેજમેન્ટ કરવાની પ્રક્રિયા છે. ૩૦ સપ્ટેમ્બર સુધીનો સમય આપવામાં આવ્યો છે. પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે સમય આપવામાં આવ્યો છે. લોકો તેને ગંભીરતાથી લે તે માટે તારીખ આપવામાં આવી છે. શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે લોકોએ બેંકોમાં ધસારો ન કરવો જોઈએ. બેંકમાં આરામથી જાઓ, તમારો સમય લો. માત્ર ચાર મહિના છે. અમે જોઈશું કે કેટલી નોટો પાછી આવી છે. અમે બેંકો દ્વારા આની દેખરેખ રાખી રહ્યા છીએ.
બેંકોમાં ભીડ ન કરો
શક્તિકાંત દાસે સૌથી મોટી વાત એ કરી કે આ વખતે લોકો પાસે ૪ મહિનાનો સમય છે. જરૂરી નથી કે બધા લોકો જલ્દી બેંકમાં પહોંચી જાય અને ભીડ કરે. સારું રહેશે કે ધીમે ધીમે લોકો તેમના સમય પ્રમાણે નોટ બદલવા માટે બેંકમાં જાય.
જેઓ વિદેશમાં છે તેમની સમસ્યાઓ પણ જોશે
દાસે કહ્યું કે હું બહાર ગયેલા લોકોને ખાતરી આપવા માંગુ છું કે તેમને જે પણ સમસ્યાનો સામનો કરવો પડશે, અમે સમજીશું અને જે પણ સમસ્યા અમારી સામે આવશે, અમે તેને ઉકેલીશું. કોઈ ફરિયાદ હશે. અમે તે જોઈશું.
૨૦૦૦ની નોટ લીગલ
ટેન્ડર રહેશે
જો ચલણ હટાવી દેવામાં આવે તો લીગલ ટેન્ડર કેવી રીતે રહેશે તેવા પ્રશ્નના જવાબમાં આરબીઆઈ ચીફે કહ્યું કે અમને લાગે છે કે ૩૦ સપ્ટેમ્બર સુધીમાં અમે જોઈશું કે કેટલી નોટો પાછી આવે છે, પછી અમે નક્કી કરીશું. અમે મોટાભાગની નોટો પાછી આવવાની અપેક્ષા રાખીએ છીએ.
કાળું નાણું કેવી રીતે જાણવું
કાળું નાણું - કેવી રીતે જાણી શકાય તેવા પ્રશ્નના જવાબમાં શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે જો ચલણી નોટોને રોકડમાં ફેરવવામાં આવે તો બેંકમાં ગાઈડલાઈન છે, બેંક તેનું પાલન કરશે.
ડુપ્લિકેટ નોટ બનાવી
શકાઈ નથી
બજારમાં ડુપ્લિકેટ નોટોના પ્રશ્ન પર શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે હજુ સુધી ઉચ્ચ મૂલ્યની નોટોની સુરક્ષા સુવિધાઓનો ભંગ થયો નથી. નકલી નોટોની માત્ર ફોટોકોપી રહી છે.
ઘણા એટીએમ
બદલવામાં આવ્યા છે
ATMમાં ફેરફાર કરવાના પ્રશ્નના જવાબમાં શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે બજારમાં ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટોની કોઈ માંગ નથી. ઘણી બેંકોએ તેમના એટીએમમાં ફેરફાર કર્યા છે.
મજબૂત ચલણ
વ્યવસ્થાપન સિસ્ટમ
દાસે કહ્યું કે ભારતીય ચલણ વ્યવસ્થાપન પ્રણાલી મજબૂત છે. ડોલર સાથે વિનિમય દર મજબૂત રહે છે. વિદેશી ચલણની સ્થિતિ કથળી છે.
તરલતા અનુસાર કામ કરે છે
શું બજારમાં નોટોની અછત હશે તેવા પ્રશ્નના જવાબમાં દાસે કહ્યું કે આરબીઆઈ જુએ છે કે બજારમાં કેટલી તરલતા છે. તે મુજબ કામ કરો. ૩.૬૨ લાખ કરોડ રૂપિયાની ૨૦૦૦ની નોટો બજારમાં છે, મોટાભાગની નોટો પાછી આવવાની આશા છે.. આવતીકાલથી નોટો બદલવાનું શરૂ થશે. તે પછી જોવા મળશે.
ઘણી બધી નોટો
છાપવામાં આવી છે
બજારમાં નોટોની સંભવિત અછતના પ્રશ્નના જવાબમાં આરબીઆઈ ચીફે કહ્યું કે અમારી પાસે ઘણી નોટો પહેલેથી જ છપાયેલી છે અને તૈયાર છે. જરૂરિયાત મુજબ પગલાં ભરશે. ચિંતા કરવા જેવું કંઈ નથી. પૂરતી માત્રામાં નોંધો ઉપલબ્ધ છે.
૨૦ હજારની મર્યાદા શા માટે
૨૦ હજારની મર્યાદા અંગે તેમણે જણાવ્યું કે ૨૦૧૩-૧૪માં જયારે જૂની નોટો પરત કરવાની વાત થઈ હતી. ત્યારે પણ ૧૦ની નોટ જમા કરાવવાની વાત થઈ હતી. આ વખતે પણ એવું જ કરવામાં આવ્યું છે.
બેંકિંગ સિસ્ટમ પર
કોઈ અસર નહીં
તેમણે કહ્યું કે બેંકિંગ સિસ્ટમ પર કોઈ અસર પડશે નહીં. લિક્વિડિટી પૂરતી છે, અમારી પાસે સિસ્ટમ લેવલ પર પૂરતી લિક્વિડિટી છે. કેટલીક બેંકો પાસે વધુ પૈસા છે, કેટલીક પાસે ઓછા છે... અમે વ્યવસ્થા કરીશું.
૧૦૦૦ની નોટ પાછી નહીં મળે
૧૦૦૦ રૂપિયા પાછા આવશે? આ પ્રશ્નના જવાબમાં દાસે કહ્યું કે હજુ સુધી કોઈ પ્રસ્તાવ નથી.
બેંકો હવામાનને ધ્યાનમાં
રાખીને વ્યવસ્થા કરશે
આરબીઆઈએ બેંકોને સૂચના આપી છે કે કાઉન્ટર પર સામાન્ય લોકોને ઈં ૨૦૦૦ ની નોટો બદલવાની સુવિધા સામાન્ય રીતે પૂરી પાડવામાં આવશે, જે અગાઉ આપવામાં આવી રહી હતી. બેંકોને ઉનાળાની ઋતુને ધ્યાનમાં રાખીને શાખાઓમાં છાંયડાવાળા વેઇટિંગ રૂમ, પીવાના પાણીની સગવડ વગેરે જેવી યોગ્ય ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રદાન કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
બેંક ડેટા બનાવશે
તેમણે કહ્યું કે બેંકો જમા અને ઈં ૨૦૦૦ની નોટોના વિનિમય અંગેનો દૈનિક ડેટા જાળવી રાખશે.
RBI ગવર્નરે કહ્યું કે અગાઉ પણ નાની દુકાનો ક્યારેય ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ સ્વીકારતી નહોતી. તેણે ડિજિટલ પેમેન્ટને પસંદ કર્યું. ૨,૦૦૦ની નોટ સ્વીકારવામાં અનિચ્છા હતી. તે હવે વધી શકે છે, પરંતુ તે કંઈ નવું નથી.
RBI ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે ૩૦ સપ્ટેમ્બર પછી ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટો કાનૂની ટેન્ડર તરીકે ચાલુ રહેશે. પરંતુ તેને સર્ક્યુલેશનમાંથી બહાર કરી દેવામાં આવ્યો છે.
નોટો બદલતી વખતે બેંકે તેની જૂની પ્રક્રિયાને અનુસરવી પડશે
આરબીઆઈ ગવર્નરે કહ્યું (એક પ્રશ્નના જવાબમાં કે જો આઈડી એક્સચેન્જ માટે જરૂરી ન હોય તો તેઓ કાળા નાણા પર કેવી રીતે નજર રાખશે) અમે બેંકોને તેમની હાલની પ્રક્રિયાને અનુસરવા કહ્યું છે. અમે તેમને કંઈ અલગ કરવા કહ્યું નથી.(૨૧.૩૨)
શકિતકાંત દાસની મહત્વની જાહેરાત
નોટ બદલવા માટે ઉતાવળ કરશો નહી
૨૦૦૦ની નોટ ૩૦ સપ્ટેમ્બર પછી પણ લીગલ ટેન્ડર રહેશે.
૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ બદલવા માટે ૪ મહિના
૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટોને બંધ કરવાનો નિર્ણય કલીન નોટ પોલિસીના પરિણામે લેવામાં આવ્યો છે.
અન્ય બધી પૂરતી નોટો બજારમાં છે
૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ લીગલ ટેન્ડર રહેશે.