Gujarati News

(ધર્મેશ કલ્યાણી દ્વારા) જસદણ, તા.૧૬: હજારા બીબી ઇસ્માઇલ આંધ્રપ્રદેશના ગુંટુર જિલ્લાના તેનાલીના સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મોહમ્મદ ઇસ્માઇલ સાહેબની પત્ની હતી. આ દંપતી મહાત્મા ગાંધીથી ખૂબ પ્રભાવિત હતા અને ખાદી અભિયાન આંદોલનમાં સમર્પિત હતા. તેના પતિ મોહમ્મદ ઇસ્માલે ગુંટુર જિલ્લામાં પહેલો ખડદર સ્ટોર શરૂ કર્યો હતો જેના માટે તેમને ' ખડ્ડર ઇસ્માઇલ' તરીકે ખ્યાતિ મળી. તે દિવસોમાં, તેનાલી આંધ્ર પ્રદેશમાં મુસ્લિમ લીગનું મુખ્ય મથક હતું જયાં તે ખૂબ સક્રિય હતી. હજારા અને તેના પતિ ગાંધીની પાછળ હોવાથી તેમને મુસ્લિમ લીગના સખત વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, રાષ્ટ્રીય આંદોલનમાં તેમની ભૂમિકા બદલ તેના પતિની દ્યણી વાર ધરપકડ કરવામાં આવી હોવા છતાં, હજારા બીબી હિંમત હાર્યા નહીં. પતિ-પત્ની બંને, ઇસ્માઇલ દંપતી ઇચ્છતા હતા કે તેમના બાળકોને રાષ્ટ્રવાદ શીખવવામાં આવે ત્યાં શિક્ષિત થાય. આમ, તેઓએ તેમના બાળકોને હિંદી શાળામાં મોકલ્યા. મુસ્લિમ કોમવાદીઓનો વિરોધ કરતાં તેઓએ બહિષ્કાર કરવો પડ્યો. ૧૯૪૮ માં પતિ ખડ્દર ઇસ્માઇલ ગુમાવ્યા પછી પણ હાજીરા બીબી આ સારવાર સામે મજબૂત હતી. વારંવાર કેદીઓને લીધે રહેતી તબિયત લથડતા તે મૃત્યુ પામ્યો. સ્વતંત્રતા સેનાની કેટેગરી હેઠળ તેના પતિના નિધન પછી સરકારે તેને જમીનની ઓફર કરી હતી. પરંતુ, તેણે જમીન લેવાની નમ્રતાપૂર્વક ઇનકાર કરી અને કહ્યું કે તે સંપત્તિ દ્વારા દેશભકિતને મૂલ્યવાન બનાવવા માંગતી નથી. તદુપરાંત, તેણીએ પતિ દ્વારા કરેલા વચનને પાળવા માટે 'કુવર વિનયશ્રમ'ને તેના પરિવારની પોતાની જ જમીન દાન કરી. તેમના પતિના નિધન પછી પણ તે વ્યાપક સંદ્યર્ષમાં સમર્પિત હતી. તેણીએ તેમના ખાદી સ્ટોર તેના બાળકો દ્વારા તેમના પતિ પછી ચલાવવામાં આવ્યા અને તેણી ખાદી તેના અંતિમ શ્વાસ સુધી પહેરતી હતી. હજારા બીબી ઇસ્માઇલ, જે તેમના પતિ જેવા સમર્પિત ખાદી કાર્યકર હતા, ૧૬ જૂન, ૧૯૯૪ના રોજ તેણીલીમાં નિધન થયું હતું.