Gujarati News

નવી દિલ્‍હી, તા.૨૦: ભારત આર્થિક શક્‍તિ હોવા ઉપરાંત વિજ્ઞાન મહાસત્તા પણ બની શકે છે. ‘નેચર'એ પોતાના તંત્રીલેખમાં કહ્યું છે કે જીડીપીના માત્ર ૦.૬૪ ટકા ખર્ચ કરીને ભારત અંતરિક્ષમા દિગ્‍ગજોની બરાબરી કરી રહ્યુ છે તેથી વધુ રોકાણથી તે મહાસત્તા તરીકે ઉભરી શકે છે. સંપાદકીયમાં સંશોધકોને ટાંકીને કહેવામાં આવ્‍યું છે કે દેશમાં મૂળભૂત સંશોધનની અગાઉની સરકારો દ્વારા ઉપેક્ષા કરવામાં આવી હતી.

સંપાદકીયમાં કહેવામાં આવ્‍યું છે કે ભારતમાં સામાન્‍ય ચૂંટણીઓ ચાલી રહી છે, એનડીએ ત્રીજી વખત સત્તામાં આવે તેવી પૂરી સંભાવના છે. તે દાયકાના અંત સુધીમાં ભારતને ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્‍યવસ્‍થા બનાવવામાં સફળ થશે. જે મુજબ વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં મહાસત્તા બનવા માટે સંશોધન પ્રણાલીને વધુ સ્‍વાયત્તતાની જરૂર છે. ભારત સરકાર વ્‍યવસાયોને વધુ યોગદાન આપવા માટે પ્રોત્‍સાહિત કરીને વિજ્ઞાન ખર્ચમાં વધારો કરી શકે છે, જેમ કે વિશ્વના ટોચના દેશોએ કર્યું છે.

સરકારી ડેટા અનુસાર, ૨૦૨૧-૨૨માં ભારતમાં વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો ફાર્માસ્‍યુટિકલ ઉદ્યોગ હતો અને તે પોસાય તેવી દવાઓ અને જેનેરિક દવાઓનો અગ્રણી સપ્‍લાયર હતો. તેણે સમગ્ર વિશ્વમાં કોવિડ રોગચાળા સામે લડવામાં મહત્‍વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. ગયા વર્ષે, ભારત ચંદ્ર પર સોફ્‌ટ લેન્‍ડિંગ કરનાર ચોથો અને દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરનાર પ્રથમ દેશ બન્‍યો હતો. તેની પાસે વિશ્વનો સૌથી મોટો રિમોટ સેન્‍સિંગ ઉપગ્રહ પણ છે.

સંશોધન-ઉત્‍પાદનમાં ભારત વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમે છે

જો આંકડાઓ પર વિશ્વાસ કરીએ તો, અમેરિકા અને ચીન પછી ભારત સંશોધન અને ઉત્‍પાદનની દ્રષ્ટિએ વિશ્વના સૌથી સમળદ્ધ દેશોમાંનો એક છે. ૨૦૧૪ થી ૨૦૨૧ સુધીમાં, યુનિવર્સિટીઓની સંખ્‍યા ૭૬૦ થી વધીને ૧૧૧૩ થઈ. છેલ્લા દાયકામાં વધુ સાત IIT ની સ્‍થાપના કરવામાં આવી છે, જેની કુલ સંખ્‍યા ૨૩ થઈ ગઈ છે. બે નવી ભારતીય વિજ્ઞાન શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્‍થાઓની પણ સ્‍થાપના કરવામાં આવી. હવે ધ્‍યાનમાં લો કે ૨૦૨૦-૨૧ દરમિયાન તેના કુલ ઘરેલુ ઉત્‍પાદન (GDP)નો માત્ર ૦.૬૪% ખર્ચ કરનાર દેશ દ્વારા આ લાભો પ્રાપ્ત થયા છે, જો નવી સરકાર ખર્ચમાં વધારો કરે તો ભારત આ ક્ષેત્રમાં ઘણું હાંસલ કરી શકે છે.

૨૦૨૦-૨૧માં ભારતનો વિજ્ઞાન ખર્ચ $57.9 બિલિયન રહ્યો હતો

ગયા મહિને પ્રકાશિત થયેલા ડેટા અનુસાર, વર્ષ ૨૦૨૨માં ઓર્ગેનાઈઝેશન ફોર ઈકોનોમિક કો-ઓપરેશન એન્‍ડ ડેવલપમેન્‍ટ (OECD)માં ૩૮ ઉચ્‍ચ આવક ધરાવતા દેશોનો સરેરાશ R&D ખર્ચ લગભગ ૨.૭ ટકા હતો. જ્‍યારે ચીને ૨.૪ ટકા ખર્ચ કર્યો હતો. DST મુજબ, પરચેઝિંગ પાવર પેરિટી (PPP ) માટે સમાયોજિત, સંપૂર્ણ શરતોમાં ભારતનો વિજ્ઞાન ખર્ચ ૨૦૧૪-૧૫માં US$50.3 બિલિયનથી વધીને ૨૦૨૦-૨૧માં US$57.9 બિલિયન થયો છે. PPP એ વિવિધ દેશોમાં ચલણની ખરીદ શક્‍તિનું માપ છે. ૧૯૯૧માં આર્થિક સુધારા અમલમાં આવ્‍યા ત્‍યારથી ય્‍્રૂઝ ખર્ચમાં ભારતનો હિસ્‍સો સતત વધી રહ્યો છે, જે ૨૦૦૯-૧૦માં GDPના ૦.૮૨% સુધી પહોંચી ગયો છે.

કંપનીઓ સંશોધનમાં યોગદાન આપી શકે છે

ભારતના સંશોધન ખર્ચના લગભગ ૬૦ ટકા કેન્‍દ્ર અને રાજ્‍ય સરકારો અને યુનિવર્સિટીઓમાંથી અને લગભગ ૪૦ ટકા ખાનગી ક્ષેત્રમાંથી આવી શકે છે. ખાનગી ક્ષેત્રનું રોકાણ તુલનાત્‍મક દેશોની તુલનામાં ઘણી વખત વધારે છે. ૨૦૨૨ માં, ખાનગી ક્ષેત્રનો OECD દેશો માટે સરેરાશ ૭૪ ટકા R&D ખર્ચ અને ૨૭ EU સભ્‍યો માટે આવા ધિરાણનો ૬૬ ટકા હિસ્‍સો હતો. ભારતમાં આજે બાંધકામ, માહિતી ટેકનોલોજી, ઉત્‍પાદન, ફાર્માસ્‍યુટિકલ્‍સ અને અન્‍ય ક્ષેત્રોમાં ઘણી વૈશ્વિક કંપનીઓ છે. તેઓ દેશના સંશોધનમાં ઘણું યોગદાન આપી શકે છે.