મુંબઇ તા. ૨૫ : મુંબઈની એક ખાનગી સંશોધન સંસ્થા સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઈન્ડિયન ઈકોનોમી પ્રાઈવેટ લિમિટેડના નવા ડેટા અનુસાર, યોગ્ય પ્રકારની નોકરી ન મળવાથી હતાશ થઈને, લાખો ભારતીયો, ખાસ કરીને મહિલાઓ, સંપૂર્ણપણે શ્રમ દળમાંથી બહાર નીકળી રહ્યા છે.
વિશ્વની સૌથી ઝડપી વિસ્તરી રહેલી અર્થવ્યવસ્થાઓમાંની એકમાં વૃદ્ધિને આગળ વધારવા માટે ભારત યુવા કામદારો પર દાવ લગાવી રહ્યું છે, તાજેતરની સંખ્યાઓ એક અશુભ આશ્રયસ્થાન છે. ૨૦૧૭ અને ૨૦૨૨ ની વચ્ચે, એકંદર શ્રમ સહભાગિતા દર ૪૬% થી ઘટીને ૪૦% થયો. સ્ત્રીઓમાં, ડેટા હજી વધુ છે. લગભગ ૨૧ મિલિયન કર્મચારીઓમાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયા, લાયક વસ્તીના માત્ર ૯% જ રોજગારી અથવા હોદ્દાની શોધમાં રહી ગયા.
હવે, CMIE અનુસાર, કાનૂની કામ કરવાની ઉંમરના ૯૦૦ મિલિયન ભારતીયોમાંથી અડધાથી વધુ ﾗ લગભગ યુ.એસ. અને રશિયાની સંયુક્ત વસ્તી ﾗ નોકરી ઇચ્છતા નથી.
બેંગલુરુમાં સોસાયટી જનરલ જીએસસી પ્રા.ના અર્થશાષાી કુણાલ કુંડુએ જણાવ્યું હતું કે, ‘નિરાશ થયેલા કામદારોનો મોટો હિસ્સો સૂચવે છે કે ભારત તેની યુવા વસ્તી જે ડિવિડન્ડ ઓફર કરે છે તે મેળવવાની શક્યતા નથી.' ‘ભારત સંભવતઃ મધ્યમ-આવકની જાળમાં રહેશે, કે-આકારના વિકાસના માર્ગથી અસમાનતાને વધુ વેગ મળશે.'
રોજગાર સર્જનની આસપાસ ભારતના પડકારો સારી રીતે દસ્તાવેજીકૃત છે. ૧૫ અને ૬૪ વર્ષની વય વચ્ચેની લગભગ બે તૃતીયાંશ વસ્તી સાથે, મામૂલી શ્રમ સિવાયની કોઈપણ વસ્તુ માટે સ્પર્ધા ઉગ્ર છે. સરકારમાં સ્થિર હોદ્દાઓ નિયમિતપણે લાખો અરજીઓ ખેંચે છે અને ટોચની ઇજનેરી શાળાઓમાં પ્રવેશ એ વ્યવહારિક રીતે એક બકવાસ છે.
જો કે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ નોકરીઓને પ્રાથમિકતા આપી છે, ભારતને ‘અમૃત કાલ' અથવા વિકાસના સુવર્ણ યુગ માટે પ્રયત્ન કરવા દબાણ કર્યું છે, તેમ છતાં તેમના વહીવટીતંત્રે અશક્ય વસ્તી વિષયક ગણિત ઉકેલવામાં મર્યાદિત પ્રગતિ કરી છે. મેકકિંસે ગ્લોબલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના ૨૦૨૦ના અહેવાલ મુજબ, યુવા ઉછેર સાથે ગતિ જાળવી રાખવા માટે, ભારતે ૨૦૩૦ સુધીમાં ઓછામાં ઓછી ૯૦ મિલિયન નવી બિન-ખેતી નોકરીઓ ઊભી કરવાની જરૂર છે. તેના માટે ૮% થી ૮.૫% ની વાર્ષિક GDP વૃદ્ધિની જરૂર પડશે.
‘હું દરેક પૈસા માટે બીજાઓ પર નિર્ભર છું,' શિવાની ઠાકુરે કહ્યું, ૨૫, જેમણે તાજેતરમાં હોટલની નોકરી છોડી દીધી હતી કારણ કે કલાકો ખૂબ અનિયમિત હતા.
જો કે રાષ્ટ્રએ તેની અર્થવ્યવસ્થાને ઉદાર બનાવવા માટે ઘણી પ્રગતિ કરી છે, તેમ છતાં Apple Inc. અને Amazon.com Incની જેમ ભારતનો નિર્ભરતા ગુણોત્તર ટૂંક સમયમાં વધવાનું શરૂ થશે. અર્થશાષાીઓ ચિંતા કરે છે કે દેશ ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડ મેળવવા માટે વિન્ડો ચૂકી શકે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, ભારતીયો વૃદ્ધ બની શકે છે, પરંતુ વધુ સમૃદ્ધ નહીં.
શ્રમમાં ઘટાડો રોગચાળાની પૂર્વે છે. ૨૦૧૬માં, કાળાં નાણાંને ડામવાના પ્રયાસમાં સરકારે મોટાભાગની ચલણી નોટો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો તે પછી, અર્થતંત્રમાં ગરબડ થઈ ગઈ. તે જ સમયે દેશવ્યાપી સેલ્સ ટેક્સના રોલ-આઉટે અન્ય એક પડકાર ઉભો કર્યો. ભારતે અનૌપચારિકથી ઔપચારિક અર્થતંત્ર તરફના સંક્રમણને સ્વીકારવા માટે સંઘર્ષ કર્યો છે.
કર્મચારીઓની સહભાગિતામાં ઘટાડા માટેના ખુલાસાઓ અલગ-અલગ છે. બેરોજગાર ભારતીયો ઘણીવાર વિદ્યાર્થીઓ અથવા ગૃહિણીઓ હોય છે. તેમાંથી ઘણા ભાડાની આવક, ઘરના વૃદ્ધ સભ્યોના પેન્શન અથવા સરકારી ટ્રાન્સફર પર ટકી રહે છે. ઝડપી તકનીકી પરિવર્તનની દુનિયામાં, અન્ય લોકો માર્કેટેબલ કૌશલ્ય-સેટ્સ મેળવવામાં પાછળ પડી રહ્યા છે.
સ્ત્રીઓ માટે, કારણો કેટલીકવાર ઘરની સલામતી અથવા સમય માંગી લેતી જવાબદારીઓ સાથે સંબંધિત હોય છે. તેમ છતાં તેઓ ભારતની ૪૯% વસ્તીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, મહિલાઓ તેના આર્થિક ઉત્પાદનમાં માત્ર ૧૮% ફાળો આપે છે, જે વૈશ્વિક સરેરાશ કરતાં અડધી છે.
CMIE ના મહેશ વ્યાસે જણાવ્યું હતું કે, ‘મહિલાઓ એટલી સંખ્યામાં શ્રમ દળમાં જોડાતી નથી કારણ કે નોકરીઓ ઘણી વાર તેમના માટે દયાળુ હોતી નથી.' ‘ઉદાહરણ તરીકે, પુરુષો તેમની નોકરી સુધી પહોંચવા માટે ટ્રેન બદલવા માટે તૈયાર છે.સ્ત્રીઓ તે કરવા માટે તૈયાર થવાની શક્યતા ઓછી હોય છે. આ બહુ મોટા પાયે થઈ રહ્યું છે.'
સરકારે મહિલાઓ માટે લગ્નની લઘુત્તમ વય ૨૧ વર્ષ કરવાની યોજનાની જાહેરાત સહિત સમસ્યાને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના તાજેતરના અહેવાલ અનુસાર, ઉચ્ચ શિક્ષણ અને કારકિર્દી બનાવવા માટે મહિલાઓને મુક્ત કરીને તે કર્મચારીઓની ભાગીદારીમાં સુધારો કરી શકે છે.
કોલેજમાંથી સ્નાતક થયા પછી, ઠાકુરે મહેંદી કલાકાર તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું, આગ્રા શહેરની એક ફાઇવ-સ્ટાર હોટલમાં મહેમાનોના હાથ પર મહેંદી લગાવીને લગભગ ૨૦,૦૦૦ રૂપિયા (઼૨૬૦)નો માસિક પગાર મેળવ્યો.
પરંતુ કામના કલાકો મોડા હોવાને કારણે તેના માતા-પિતાએ તેને આ વર્ષે નોકરી છોડવાનું કહ્યું. તેઓ હવે તેની સાથે લગ્ન કરવાનું વિચારી રહ્યા છે. તેણીએ જણાવ્યું હતું કે, નાણાકીય સ્વતંત્રતાનું જીવન સરકી રહ્યું છે.
ઠાકુરે કહ્યું, ‘મારી નજર સામે ભવિષ્ય બરબાદ થઈ રહ્યું છે. ‘મેં મારા માતા-પિતાને સમજાવવાનો તમામ પ્રયાસ કર્યો છે, પરંતુ કંઈ કામ કરતું નથી.'
.png)
છેલ્લા 8 દિવસમાં સૌથી લોકપ્રિય
સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ
સમાચાર ગુજરાત
દેશ-વિદેશ
ખેલ-જગત
ફિલ્મ જગત