અત્યારે વિશ્વભરમાં કોરોના છવાઇ ગયો છે. ''કોરોના'' એટલે એક એવો રોગ જેમાં માણસનું મૃત્યુ પણ થાય છે. જોકે આ કોરોના એ એક-બે વર્ષમાં આવેલો શબ્દ નથી પણ ૧૮૦૦ થી ૧૯૦૦ ના શતકમાં પણ ઉપયોગમાં હતો અને તે પણ એક ચલણી સિક્કામાં.! જી..હા.. કોરોના નામનો સિક્કો એસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્યનું સત્તાવાર ચલણ હતું જ્યારે તેને ગુલડેન નામના શાસકે બદલ્યું હતું. આ ચલણને ક્રોન અથવા કોરોના તરીકે સંબોધતા અને એ ૧૮૯૨ થી ૧૯૧૮ માં સામ્રાજ્યના વિસર્જન સુધી ચલણમાં રહ્યું હતું. આ ચલણ સબયુનિટ મુખ્ય એકમનો સોમો ભાગ હતો અને તેને ઓસ્ટ્રિયનમાં હેલર અને હંગેરિયન માં ફિલર કહેવામાં આવતું હતું.
ક્રોન અથવા કોરોના ચલણને વિવિધ દેશોમાં વિવિધ નામે ઓળખતા. જેમાં જર્મન- ક્રોન, હંગેરિયન - કોરોના, ઇટાલિયન- કોરોના, પોલિશ કોરોના, સ્લોવેન- ક્રોના, સર્બોક્રોએશિયન -ક્રુના, ચેક એન્ડ સ્લોવેક - કોરોના અને રોમાનિયનમાં કોરોના તરીકે ઓળખ હતી. એ ૧૮૯૨ થી એસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્યનું સત્તાવાર ચલણ હતું.
આ ચલણનું સત્તાવાર નામ ઓસ્ટ્રિયામાં ક્રોન (ક્રોનેન) અને હંગેરીમાં એસ્ટ્રો-હંગેરિયન ક્રાઉન હતું. જેનું નામ 'કોરોના' શબ્દ મૂળ લેટિન ભાષા માંથી આવ્યો છે જેનું સંક્ષિપ્તમાં નામ 'કોર' થાય છે. કોરોના નામના આ સિક્કાઓમાં નાના સિક્કાઓ મોટાભાગે જર્મન બોલતા સામ્રાજ્યના ભાગના સિક્કા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા હતા. એ વખતે 'કોરોના' નામે અન્ય વંશીય ભાષાઓમાં ચલણના નામોમાં પણ માન્યતા પ્રાપ્ત કરી હતી અને બેન્ક નોટ પર પણ તેનું નામ છપાયું હતું.
હંગેરિયન કોરોના (લેટીન અંગ્રેજીમાં કોરોના એટલે ''તાજ'') પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ પછી હંગેરીની નવી સીમાઓ વચ્ચે એસ્ટ્રો-હંગેરિયન ક્રોન-કોરોનાનું ફેરબદલ ચલણ હતું. તે સમયે એ ચલણ ગંભીર ફુગાવાનો ભોગ બન્યું હતું અને ૧ જાન્યુઆરી ૧૯૨૭ ના દિવસે પેન્ગી દ્વારા તેને બદલી નાંખવામાં આવ્યું હતું. ઇતિહાસમાં એવું જાણવા મળે છે કે અગાઉના ઘણા પ્રયાસો બાદ એસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્યએ હંગેરીના તે વખતના તેના નાણાં પ્રધાન સાન્દોર વેકરલે તૈયાર કરેલી યોજના અનુસાર ૧૮૯૨ માં કોરોના ચલણની જગ્યાએ ગોલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડ અપનાવ્યું હતું.
ઉલ્લેખનિય છે કે, જે ગોલ્ડ સ્ટાનડર્ડ સોનાના સિક્કા રૂપે અપનાવાયું તે સોનાના સિક્કા એસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્યના ઇતિહાસ સાથે જોડાયેલા રહ્યા અને તેમાં શસ્ત્રના શાહી કોટ અને સમ્રાટનું ચિત્ર દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે આ ગોલ્ડનને જુના સિક્કા સાથે બદલ્યું ત્યારે ૧૮૯૨ થી ગોલ્ડ ક્રોન, કોરોના અથવા કોરોના એસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્યનું સત્તાવાર ચલણ બન્યું હતું. છેલ્લા કાનૂની ટેન્ડર મુજબ ગોલ્ડ કોરોનાને (સિક્કા) ને ૧૯૧૫ માં ઓસ્ટ્રિયન સ્ટેટ ટંકશાળ દ્વારા બહાર પડાયા હતા. જો કે, ઓસ્ટ્રિયન પરંપરા અનુસાર, સમ્રાટ ફ્રાન્ઝ જોઝેફ આઇ. ના મૃત્યુ પછી ૧૯૧૬ થી યાદગાર સિક્કા જારી કરવામાં આવ્યા હતા. આ યોજનામાં નવું ચલણ, ક્રોનનો સમાવેશ શામેલ હતો. ભૂતકાળમાં ચાંદી આધારિત ચલણના ક્રોનનું મૂલ્ય ૨ ક્રોનેન = ૧ ગોલ્ડન (ફ્લોરિન, અથવા હંગેરિયનમાં ફોર્નિટ) પર રાખવામાં આવ્યું હતું. એ પછી ઇ.સ. ૧૯૦૦ થી, ક્રોન નોટ્સ એ આ સામ્રાજ્યની માત્ર કાનૂની નોટ ગણાતી હતી.
પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધના પરિણામે, કોરોના ચલણમાં તીવ્ર ઘટાડો થયો હતો. યુદ્ધ દરમિયાન ગ્રાહકોના વિવિધ વસ્તુઓના ભાવમાં સોળ ગણો વધારો થયો હતો. કારણ કે સરકાર તેના બિલ ચૂકવવા માટે એસ્ટ્રો-હંગેરિયન બેંકના પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ ચલાવવામાં કોઈ ખચકાટ કરવા ઇચ્છતી નહોતી. પરિણામે આ અન્ય લડાકુ દેશોની સરખામણીએ ફુગાવાના દરને વધુ વેગ મળ્યો અને કોરોના ચલણ બદલાવવાની નોબત આવી. દરમિયાન ક્રોન કે કોરોના નામની બેન્કનોટ ઇ.સ. ૧૯૦૦ થી વિયેનામાં ડિઝાઇન કરી અને છાપવામાં આવી હતી. આ બેન્કનોટનો ઉપયોગ રાજાશાહીમાં થયો હતો. આ કોરોના નોટ એસ્ટ્રો-હંગેરિયન બેંક દ્વારા જારી કરવામાં આવેલી હતી અને નોટ જર્મન અને હંગેરિયનમાં બંને ભાષામાં હતી.
ટુંકમાં કહીએ તો આ કોરોના નામનો રોગ હમણા આવ્યો પણ કોરોના શબ્દ ૧૮૦૦ ની સદિમાં આવી ચૂક્યો હતો. આપણે કદી કલ્પના પણ ન કરી હોય કે ભૂતકાળમાં કોરોના નામના ચલણી સિક્કાઓ પણ હશે.! જોકે લેટીન અંગ્રેજીમાં કોરોના શબ્દને મુગટ તરીકે સંબોધતા. કોરોના શબ્દને ઉપર દર્શાવ્યું તેમ વિવિધ દેશો વિવિધ રીતે સંબોધતા. જોકે આજે આખી દુનિયા કોરોનાને રોગ તરીકે જ ઓળખે છે અને ભવિષ્યમાં પણ કોરોના શબ્દને એક રોગના નામ તરીકે જ ઓળખાશે.
- કોરોના નામ કેવી રીતે પડ્યું?
આપણને પ્રશ્ન થાય કે હાલ જે વાયરસ ફેલાયો છે તેનું નામ કોરોના કોણે પાડ્યું? તે કયાંથી આવ્યું? તેનો જવાબ આ રહ્યો. લેટિન ભાષામાં ''કોરોના'' નો અર્થ ''તાજ'' થાય છે જે વાયરસના કણોની આસપાસના કાંટા જેવા માળખાં છે જેને ઇલેકટ્રોન માઇક્રોસ્કોપમાં જોઇએ તો તેનો તાજ જેવો આકાર આવે છે. તાજને અંગ્રેજીમાં ક્રાઉન કહે છે અને ક્રાઉન શબ્દ પરથી આવ્યું કોરોના, જેના પર તેનું નામ આપવામાં આવ્યું છે ''કોરોના''. એવું પણ કહેવાય છે કે, સૂર્યગ્રહણ સમયે જો ચંદ્ર સૂર્યને આવરી લે ત્યારે ચંદ્રની આસપાસ જે કિરણ દેખાય છે તેને પણ કોરોના કહેવામાં આવે છે.!
એજ રીતે ૨૦૧૯ નોવેલ કોરોના વાયરસનું નામ પણ ૨૦૧૯-એન.કોવ રાખવામાં આવ્યું છે. વાયરસની ઓળખ પ્રથમ વખત ચીનના વુહાનમાં થઈ હતી. આ કોરોના વાયરસના નામ પર નવલકથા નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે પહેલાં કયાંય જોવા મળી ન હતી. એજ રીતે વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) એ કોરોના વાયરસના સત્તાવાર નામને ''COVID-19'' રાખ્યું છે. આમાં, ''CO''નો અર્થ કોરોના છે, 'VI'નો અર્થ વાયરસ છે, ''D ''નો અર્થ રોગ છે અને ''19''નો અર્થ છે પહેલો વાયરસ જે વર્ષ ૨૦૧૯ માં જોવા મળ્યો હતો.
પ્રશાંત બક્ષી
મો.૭૯૯૦૫ ૫૮૪૬૯
.png)
છેલ્લા 8 દિવસમાં સૌથી લોકપ્રિય
સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ
સમાચાર ગુજરાત
દેશ-વિદેશ
ખેલ-જગત
ફિલ્મ જગત